Bùi Giáng huyền vĩ

                Ngô Văn Tao       La porte étroite 2007 oil on canvas 50x70cm

          (Cánh cửa hẹp của nghệ thuật)

          Bùi Giáng là nhà thơ huyền vĩ  độc đáo trong lịch sử văn học Việt Nam. Thi sỉ lớn u huyền và thần bí. Để nhận định rõ thế nào là huyền vĩ, chính Bùi Giáng đã nói lên như thường nhắc nhở tới Tô Đông Pha (văn hào trung hoa 1037-1101), tới F.Holderlin (thi sĩ người Đức 1770-1843).Vì trước hết cùng đều là thi sĩ siêu hình triết lý, thâm trầm suy tư thi hứng từ phận người phù du nhỏ bé nhưng thăng hoa bất tận trong cái u huyền của trời đất.

Tô Đông Pha thần bí đạo giáo, nhưng không vô vi, lý tính con người hiện thành vĩnh cửu với Mỹ Thức:

“Nguyệt hữu âm tình viên khuyết

Thử sự cố nan toàn

Đãn nguyện nhân trường cửu

Thiên lý cộng thiền quyên”   (Trăng cũng có ẩn tình khi tròn khi khuyết, mọi sự đâu có an nhiên bất biến, nguyện xin dời người mãi mãi còn đây, ôm trong vô cùng nàng tiên sắc đẹp).

F.Holderlin thần bí thiên chúa giáo, như đã từng là tu xuất. Đời người nghiệt ngã, mãi mãi là câu hỏi:

Weiss ich  nichts und wozu Dichter in durftiger Zeit. (Ta biết gì đâu, thi nhân đi về đâu trong thời nghiệt ngã)

Tuy nhiên, F. Holderlin  nhận phải là

“Thi nhân hay đạo sĩ của lạc thần

Đêm dài cầm gậy đi lang thang

Hành hương khắp miền trái đất”  (Bùi Giáng),

đi tìm trong “ngôn ngữ”, trong thi ca  con đường dẫn tới chân trời thánh thiện. Thánh thiện của “hùng tâm”(từ của Bùi Giáng), thánh thiện của khát vọng thăng hoa.

Bùi Giáng u huyền và thần bí, gần gũi với Tô Đông Pha nhân sinh quan thiền đạo, với F.Holderlin tràn trề niềm tin lãng mạn cao sang ở “một đấng chí tôn”, tuy với Bùi Giáng chính là ở Thơ. Thơ là “ ngôn ngữ” tuyệt đối nội tâm cảm thức ban cho mọi vật thể tâm linh:

“Bay về ổ chín tầng cao

Con chim vĩnh biệt quên chào mái hiên”.

Cho mọi sự kiện một chiều sâu nhận thức, nhớ nhung, âm thầm mất mát trong cái phận phù du làm người.

“Đêm qua bên láng giềng

Trăng khuyết vàng, thu tới

Cô gái nhỏ thung dung
 Qua miếng vườn hoa nhỏ

Đất nằm im dưới cỏ   

Hoa tạ màu nhớ nhung”

Tô Đông Pha, F.Holderlin đều là thi nhân thần tượng trên văn đàn thế giới! Bùi Giáng huyền vĩ cho đến nay vẫn là ẩn số, ngay trong văn học Việt Nam dù Bùi Giáng là cả một vũ trụ thi tứ và ngôn ngữ của chúng ta. Chính văn học Việt nam phải là nơi nhà thơ huyền vĩ Bùi Giáng được tuyên dương, nhưng xã hội chúng ta còn chìm đắm  dị nghị tranh đấu tư tưởng chính trị, ý thức hệ xã hội chủ nghĩa. Thi tứ siêu hình triết lý còn xa lạ trong truyền thống kim cổ của văn học Việt Nam. Hơn nữa, nhà thơ không để lại sự nghiệp đồ sộ thi ca của mình  một cách tối thiểu hoàn chỉnh nào. Người đời cốt là biết một số như những cách ngôn tuyệt vời; hậu bối gia tộc cũng phát hành gần đây nhiều tập thơ Bùi Giáng (những di cảo???), nhưng có biết đâu chỉ là những bài viết khi về già, sau 1975, thô thiển ngạo mạn “mạt đời”. Tôi mạn nghĩ cho tới nay có lẽ chỉ có: “Bùi Giáng Văn và Thơ, Ngô Văn Tao tuyển trích” xuât bản năm 2007, Nhà Xuất Bản Văn Nghệ TP.HCM, một công trình khá đáng kể giới thiệu Bùi Giáng, nhưng tuyển tập này được xuất bản, nhưng theo một “công văn không lời” không được phổ biến ở Việt Nam. Sự thật, có thể nói phần lớn thi ca của Bùi Giáng là bất tất nằm trong bao nhiêu bài văn thông diễn giải triết lý hay thi tứ của triết gia, thi hào bốn phương (Không Tử, Tô Đông Pha,Holderlin, Heidegger, Camus…).

Dưới đây như chứng nhận điều tôi viết trên, tôi xin trình bạn đọc bài thơ xuất thần của Bủi Giáng: Mùi hương xuân sắc”, một bài thơ ẩn trong những đoạn văn “thi ca thông diễn giải”(dịch thuật!) truyện “ Sylivie-Souvenir du Valois” của nhà thơ Gerard de Nerval. Ẩn mà có đây là tôi đã thu ghép những “câu thơ” nguyên văn trích ra từ giữa những câu văn bất tất bay bổng.

Mùi hương xuân sắc

Ta vế ngóng lại dư vang

Rồi mai ly biệt lên đàng nhớ nhung

I- Con đuờng thằng con đường con

Nhịp mơ màng những quang gánh lên vai

Hồn tuổi trẻ phiêu bồng trong tơ tóc

Trút tình hoa rụng gió ở bên ngoài

II-Dư vang tiếng trống tiếng còi

Rập rờn đầu liễu mộng hoài xanh buông

Xa xôi thôn ổ ngậm buồn

Thanh xuân gái dệt từng guồng hoa bay

Còn nghe điệu hát nghiêng mày

Sử xanh lần giở bên ngày phù du

Trăng hoa thêu gấm khơi mù

Gióng tuôn thúy lục xuân thu lên ngàn

Ta về ngóng lại dư vang

Rồi mai ly biệt lên đàng nhớ nhung

III-Về đây gọi nước non mù

Dàn xuân sắc dải hoang vu hồng vàng

Pha mờ dấu biếc xuê xoang

Vong hồn ngẫu tượng ngụ trong câu đề

Sôi trào dòng mộng lối về

Tình xưa nghĩa cũ lời thề năm xưa

Hoang đường thần bí dư ba

Còn nghe nức nở chan hòa đâu đây

Đong đưa chúc phúc hàng hàng

Lời trong tiếng cũ lên đàng gọi nhau

Người nghe kẻ nói nghiêng đầu

Đằng cao thành mộng căn lầu bình minh

Một thời mùa hạ sơ sinh

Em dàn tơ tóc bên mình chiêm bao

Mùa vàng xa biệt hội nào

Buồm lên gió dậy biển trào lên khơi

Mùa vang sóng vỗ bên đời

Còn trang phuơng cảo thu rời chân đi

IV-Hỡi ôi!

Trăng nhớ Tầm Dương là nhớ người

Em là Béatrice của tôi thôi

Miệng cười má lúm đồng tiền nhỏ

Em chút mơ màng…non nước ôi!

V-Em ngồi kiều diễm bên khe

Giòng xuôi thúy lục tơ se tâm hồn

Anh nhìn suốt xứ sau lưng

Thiên thu rụng bóng vô chừng thở than

Ngậm ngùi gió nội hoang mang

Theo nồng hơi thở miệng vàng đã xa

Cành non ước nguyện chan hòa

Sim ngàn sổ lá đêm ngà tử sinh

Gió sương từ tạ bên đình

Bóng sa hồ khép chặt tình mông lung

Rêu tần ngần tuyết in phong

Sóng phơi trường mộng từ trong dậy nguồn

Lung lay đầu liễu xanh buông

Mùa trăng nước đổ xô buồn đi xa

VI-Hương ngây tội lỗi rải mơ màng

Da thịt du dương của một nàng

Đã luống đời xanh trên gối lục

Linh hồn tĩnh dạ hận dư vang

Chuông nức nở gọi bình minh

Em ở anh đi tỉnh mộng mình

Chân bước tiếng kêu còn dóng dả

Hà sơn vạn lý lục hay xanh

VII-Nữ thần ôi! Em trường sinh trẻ dại

Tiên tử ôi!  Em trẻ dại muôn đời

Hồn trinh bạch thâu canh kỳ ảo

Mưa xuân trăng muộn đêm dài tình say

VIII-Lặng lòng cư trú thiết tha

Tháp ngà thi sĩ nguy nga mộng trường

Đạm Tiên nàng ấy không chồng

Phụng thần hôn tại phiêu bồng dặm khơi

Thư sinh nhất giới bên trời
Trút nghiên cạn mực trong lời tang du
 Đằng Vương Gác ngất non mù

Lượt là tiệc rượu hững hờ mây trôi….

Bùi Giáng

Chú thích: “Mùi Hương Xuân Sắc” là truyện thư sinh thi sĩ tạm bỏ thành thị cùng đam mê (mê cô diễn viên kịch bản) về làng Valois (I), làm quen với gái dệt thanh xuân (II). Rồi cùng những người ở chốn thanh bình này nhớ lại những chuyện đẹp xưa như  chuyện hôn lễ, vọng hồn hoài cổ (III). Đặc biệt biết đến Béatrice kiều diễm để mà tưởng nhớ thầm yêu  (IV,V). It lâu sau trở lại Valois, thì nàng Béatrice đã bỏ đi tu (VI). Thư sinh thi sĩ chỉ còn biết nuối tiếc, đắm chìm trong tháp ngà thi phú lầu xanh, tiệc rượu(VII,VIII)