Nguyễn Sáng - the painting master

Quế Anh acrylic on canvas 40x50cm. 7-2011

Họa sĩ Nguyễn Sáng (1923-1988): Cuộc đời của Nguyễn Sáng thu gọn trong mấy câu này của họa sĩ: "Con người lúc sơ sinh hai bàn tay trắng hiền lành. Như trẻ thơ vê tròn vú mẹ. Con người tay áp tay, trao cho nhau chiếc nhẫn, cái hôn đầu ngày cưới. Tôi chẳng có gì ngoài tấm lòng và hai bàn tay trắng” . Và duy nhất một đam mê nghệ thuật: "Nếu không vì nghệ thuật, rải tiền đầy đường tôi cũng dẫm lên mà đi. Nếu còn vì nghệ thuật, tôi sẵn sàng kiếm từng đồng xu để sống".

Tôi có dịp may làm quen với Nguyễn Sáng năm 1985 ở Hà Nội. Những kỷ niệm đẹp nhất của tôi là được ngồi hàng giờ bên Nguyễn Sáng ở quán rượu nước “con cóc”, Thủy Hử ở phố Ngô Sĩ Liên-Hà Nội. Một dịp may nữa được họa sĩ “trao tặng” bức sơn mài 50x70cm: “Đấu vật”, nghe nói là tác phẩm cuối cùng của đời ông (bởi từ 1985 cho đến 1988, ông không còn sáng tác vì sức khỏe, vì thiếu thốn vật chất…. ). Tác phẩm đó tôi còn giữ, nhưng luôn luôn ngậm ngùi vì rộn rã với cuộc đời, vì những âu lo của cuộc sống, tôi thật đã không hết lòng đám lại sự thân tình của họa sĩ.

Nay vào thu, Nguyễn Sáng mất vào cuối thu năm 1988, tôi lại nhớ tới Nguyễn Sáng. Tôi đã nghĩ tới danh họa sĩ Nguyễn Sáng, lãng mạn tràn đầy thương nhớ với bài thơ này mà tôi viết vào năm 1988 (cùng với những ý thơ tới từ bức sơn mài: “Đấu vật”, của họa sĩ)

Nguyễn Sáng

Đặt vào nét vẽ cả đời mình, hơn nửa thế kỷ thăng trầm của đất nước.

Đặt vào nét vẽ nhớ nhung xưa, tình bạn cũ, cái hăng say của tuổi trẻ, cái thao thức đơn độc của mùa đông.

Đặt vào nét vẽ tiếng thì thầm của lịch sử, ánh sáng của một mùa thu cách mạng và bước chân đi mãi trên con đường dài của dân tộc.

Đặt vào nét vẽ những ước mơ đã mất, những hoài mộng không thành, sự mù quáng phân chia, sự phủ nhận độc đoán của xã hội mình, của đồng đội mình, tàn phế tang thương trong riêng một ý thức.

Ôi! Vẽ con người, vẽ vũ trụ, như đám mây nổi trôi, như khối đá đang rơi, như bộ mặt người thanh thản và bình dị, nhẫn nhục và từ bi.

Nghe vọng từ ngày xưa tiếng ca hát vang, từ buổi theo đoàn người, một cây bút vẽ lông màu trong ba lô rất nhẹ.

Nghe vọng mãi tiếng gió của rừng xâu, thấp thoáng bóng người, cả đôi vai gầy, cả người em gái yểu mệnh như đã cùng đi cho hết một chặng đường của lịch sử, mang nặng trong tim đau cái mâu thuẫn của thời đại, cái dấn thân của phận đời.

Hay chỉ giờ đây một mùa thu ròng rã

-mưa rơi rơi trên màu cờ đỏ-

năm tháng say chìm trong lu rượu đục.

Hay chỉ giờ đây bát cơm phiếu mẫu và miếng cháo cô lạnh, của những buổi chiều trên căn gác xép một mảnh thân không với trăng và sao.

Nhưng phải chăng, vẫn trong nét vẽ, hiên ngang giấc mộng của ngày xưa tuổi trẻ.

Tạo hình cho con người.

Tạo hình cho vĩnh cửu.

1988

(trích từ tập thơ: “Nuages-Mây”, Ngô Văn Tao, Montréal 1988).